Англи хэлний дүрмийн эмхтгэл (English grammar)

•    Тухайлах ялгац гишVVн (The definite article)
•    Эс тухайлах ялгац гишVVн (The indefinite article)
•    Нэр Vг (Nouns)
•    Хавсрал нэр (Adjectives)
•    Vйл хавсрал (Adverbs)
•    Тооны нэр (Numerals)
•    Биеийн тєлєєний нэр, хамаатуулах тєлєєний нэр, эгэх ба хVч нэмэгдVVлэх тєлєєний нэр (Personal, possessive, reflexive and emphatic pronouns)

•    Vйлдэх тєлєєний нэр (Reciprocal pronouns)
•    Заах тєлєєний нэр (Demonstrative pronouns)
•    Асуух тєлєєний нэр (Interrogative pronouns)
•    Холбох болон нэгтгэх тєлєєний нэр (Relative and conjunctive pronouns)
•    ТодорхойгVй тєлєєний нэр (Indefinite pronouns)
•    Жирийн Vйл Vг (Ordinary verbs)
•    Туслах Vйл Vг (Auxiliary verbs)
•    Баймж Vйл Vг (Modal verbs)
•    Vйл Vгийн цагууд (The tenses of the verb)
•    Vйл Vгийн цаг зохицох ёс (Sequence of the tenses)
•    Vйл Vгийн тєлєвVVд (The moods of the verb)
•    Vргэлжлэх цагийн хэлбэрVVд (The progressive forms)
•    Дадал зуршлыг илэрхийлэх нь (Expression of habit)
•    ИдэвхгVй хэв (The passive voice)
•    to - гVй эс тухайлах тєлєв (Infinitive without to)
•    to - тэй эс тухайлах тєлєв (Infinitive with to)
•    Эс тухайлах тєлєвийн тусгай хэрэглээ (Special use of the infinitive)
•    Эс тухайлах тєлєвтэй тусагдахуун (Accusative with infinitive)
•    Эс тухайлах тєлєвтэй нэрлэхийн тийн ялгал (Nominative with infinitive)
•    Vйлт нэр (The gerund)
•    Нєхцєлт Vйл Vг (The participles)
•    Тусах, эс тусах, эгэх Vйл Vгс (Transitive, Intransitive, reflexive verbs)
•    Хэлц Vйл Vг (Phrasal verbs)
•    Угтвар Vг (The prepositions)
•    Холбоос Vг (The conjunctions)
•    ДVрэм бус Vйл Vг (Irregular verbs)



ТУХАЙЛАХ ЯЛГАЦ ГИШVVН (THE)
(The definite article)
1.    the [ќЊ] : гийгVVлэгчээр эхэлсэн Vгийн ємнє : the book, the boy, the lady, the university, the union
2.    the [ќi] : эгшгээр эхэлсэн нэрийн ємнє : the American, the animal; мєн Vл дуудагдах h-ээр эхэлсэн Vгийн ємнє : hour, honour, honest; эхний Vе нь єргєлтгVй Vгийн h-ийн ємнє: the horizon тус тус хэрэглэгдэнэ.
I . Тухайлах ялгац гишVVн хэрэглэх тохиолдлууд
•    ЗVг чиг заасан : towards the North, in the North, гэвч: from north to south, from east to west гэх мэт тохиолдолд хэрэглэхгVй.
•    Газар орон болон арлын нэр олон тоонд : the East-Indies, the Netherlands, the Hebrides.
•    Гол мєрєн, нуур, далай, тэнгис, уулс олон тоонд : the Thames, the Atlantic, the Alps
•    Орчлонд ганц юмны нэрийн ємнє : the moon - сар, the earth - дэлхий, the sun - нар.
•    Ємнє нь дурдсан зVйлээ дахин давтах Vед : I bought a postage stamp yesterday. The stamp is very interesting.
•    Улс орны нэр нь republic, union, kingdom, states гэсэн Vгтэй бол : The United states of America - АНУ
•    Ямар нэг бVлэг юмыг ерєнхийд нь нэрлэх Vед : the English - англичууд, the old - хєгшчVVл, the wolf - чоно.
•    Нэр Vгийг тодотгож байгаа дэс тооны ємнє : the first week - эхний долоо хоног, the second floor - гуравдугаар давхар.
•    Хавсрал нэрийн давуу зэргийн ємнє : the highest mountain in the world - дэлхийн хамгийн єндєр уул.
•    Нэг гэр бVлийг бVхэлд нь нэрлэх Vед : the Smiths - Смитийнхэн
•    Сонин, найрал дуу, оркестр, поп хамтлагийн нэрийн ємнє : the Daily News, the Bach Choir, the Beatles
Сануулга : all, both, half, double, quite, twice - ын ард нь "the" байна. all the world, double the sum, all the money.
II . Тухайлах ялгац гишVVнийг орхих тохиолдлууд
•    Оноосон нэр (мєн poor, old, little, good, saint -тай) бол: poor Peter, little John
•    Цол хэргэм ураг тєрлийн нэр бол : Аdmiral Nelson, King Richard, Queen Elizabeth, Uncle Sam, Dr.Miller
гэвч : the Queen of England гэх Vед хэрэглэнэ.
Санамж : Англи цол хэргэм биш бол the авна : emperor, czar, archduke, elector : the Emperor William, the Czar Peter I
•    Улс болон хотуудын нэр бол: Switzerland, Turkey, London,
гэвч : the London of today - гэх Vед хэрэглэгдэнэ.
•    Mount- , cape- , lake- , harbour- , bay- тай оноосон нэр байвал : Mount Everest, Cape Trafalgar, Lake Geneva, New York Harbour, Hudson Bay,
гэвч : the Cape of Good Hope гэх Vед хэрэглэгддэг.
•    Гудамж, талбай, гVVр, барилга оноосон нэртэй бол : Oxford street, Trafalgar square, Windsor castle, London bridge.
•    Тоолж Vл болох ерєнхий нэрийн ємнє : life, death, love, Earth, Heaven, Hell ; He was weary of life.
гэвч : the life of the whole nation гэх Vед ялгац гишVVн авна.
•    Нэр Vгийн ємнє тооны нэр, тєлєєний Vг орвол : two boys, his friend, this room, some apples.
•    Church, school, college, prison, bisiness, chapel, hospital, market, sea, table, town, work, bed гэх мэт Vгс нь ерєнхий утгаар хэрэглэгдвэл : church is over, school begins, he was sent to prison, go to bed.
гэвч : тодорхой утгатай бол ялгац гишVVн хэрэглэгдэнэ : The school is near the church. - Сургууль сVмийн хажууд байдаг.
•    Материалын нэр : coal, iron , wood, gold : coal is important for export,
гэвч : the coal of Wales (Уэльсийн нVVрс) гэх мэтээр хэрэглэх нь бас бий.
•    Нэр олон тоонд байвал : cats, mice, dogs, birds : swallows are pretty birds.
гэвч : the swallows of this summer - энэ зуны хараацайнууд гэхчилэн ялгац гишVVн хэрэглэх тохиолдлууд байна.
•    Улирал, сар, єдєр : summer, March, Sunday : on Monday, in Winter, in April, at Christmas
гэвч : the last Sunday in August. гэх Vед хэрэглэнэ.
•    Шинжлэх ухааны тусгай салбарын нэрийн ємнє :
My brother studies algebra. - Ах маань алгебр судалдаг.
Photography is my hobby. - Фото зураг бол миний хобби.
Сануулга : "of"- ын тусламжтайгаар холбогдсон буюу тVVнтэй адил бVх тохиолдолд ялгац гишVVн авна.
the Cape of good Hope, The England I know is different from . . .

ЭС ТУХАЙЛАХ ЯЛГАЦ ГИШVVН (А, AN)
(The indefinite article)
1.    a : гийгVVлэгчээр эхэлсэн Vгийн ємнє : a boy, a lady, a European
2.    an : эгшгээр эхэлсэн Vгийн ємнє : an animal, an english book,
мєн Vл дуудагдах h-ээр эхэлсэн Vгийн ємнє : an hour, an heir, an honour
эхний Vе нь єргєлтгVй Vгийн h-ийн ємнє : an historian
•    Анх яригдаж байгаа ба зєвхєн ганц тоонд байгаа тоологдох нэрийн ємнє : I have a pen. I see a dog.
•    Нэг тєрєл зVйлийн юмыг нєгєєгєєс нь ялгахын тулд : a dof is domestic animal. ("нохой" гэсэн ерєнхий утгаар)
•    Мэргэжил, Vндэстэн, шашинтан бол : my brother is a painter, he is an englishman, she became a Protestant
гэвч : the title of (doctor), the rank of (general), the dignity of (senator)-ийн дараа эс тухайлах ялгац гишVVнгVй байна.
•    Хэмжээ, жин, цаг, тоолол бол : four shillings a yard, sixpence a pound, twice a year, four times a day
•    Тоо хэмжээ заасан тодорхой Vгийн ємнє : a million, a thousand, a dozen, a couple, a little
Санамж : "а" - нь half, such, quite, many (зарим нэг), rather, what - ийн ард байна : half a dozen - 6 ширхэг, such a good story - тийм сайн єгVVллэг.
"а" - нь as, so, too, how, however - ээр холбогдсон хавсрал нэрийн ард байна : as good a swimmer as I am - над шиг сайн сэлдэг хVн ; to heavy a weight - дэндVV хVнд жин ; too difficult a task - маш хэцVV даалгавар
НЭР VГ (The noun)
I . ХVйс : ДVрмийн хVйс = Байгалын хVйс
а . ХVн ба эд зVйл
Эр хVйсийн хVн, амьтан эр хVйсийн тєлєєний Vг авна     he    him    his    he met his friend
Эм хVйсийн хVн, амьтан эм хVйсийн тєлєєний Vг авна     she    her         she saw her friend
Эд зVйлс болон хийсвэр зVйлс эрс хVйсийн тєлєєний Vг авна    it    its         the book is in its place
б . Амьтан
Амьтны нэр ерєнхийдєє эрс хVйс авна : The lion licked its paw.
гэвч : Гэрийн тэжээмэл болон Vлгэрийн амьтан гол тєлєв хVйсээр ялгагдана.
эр хVйсийн (хVчтэй) амьтан = эр хVйс : the dog, his name
эм хVйсийн (сул дорой) амьтан = эм хVйс : the cat, she is dead
Зарим нэр Vг "-ess" тєгсгєл авч эм хVйс VVсгэдэг. Жишээлбэл : actor - actress, host - hostess, prince - princess, waiter - waitress, lion - lioness, duke - duchess
Санамж : Хєлєг онгоц, улс орон болон хотын нэр гол тєлєв эм хVйсийг хэрэглэдэг : the 'Atlantic' lost her crew, England and her dominions
II . Нэр Vгийн олон тоо VVсгэх
Singular + s : dog - dogs, friend - friends
ДVрмийн олон тоо VVсгэхдээ ганц тоон дээр "-s" залгадаг. Жишээлбэл : leg -legs, wall - walls, tree - trees, table - tables.
Нэр Vгийн тєгсгєл нь дараах байдалтай бол :
•    s, ss, x, z, ch, sh, tch, бол "-es" залгана. Жиш : ass - asses, box - boxes, church - hurches
•    гийгVVлэгч + y бол "-ies" залгаж олон тоо VVсгэнэ. Жиш : baby - babies
•    fe, f бол "-ves" залгана. Жиш нь : wife - wives, knife - knives, wolf - wolves гэх мэт. Гэвч : chief - chiefs, roof - roofs гэж VVсдэгийг анхаар.
•    о - бол "- oes" : hero - heroes, potato - potatoes. Гэвч зарим гадаад Vгэнд : photo - photos, piano - pianos, radio - radios гэсэн байдлаар VVсдэг.
Yл єєрчлєгдєх Vгс
•    зарим шувуу, амьтан : sheep - хонь, deer - буга, swine - гахай, fish - загас, fruit - жимс, grouse - ятуу.
•    зарим загас : trout - хулд, salmon - салмон, carp - мєрєг, pike - цурхай гэх мэт. Гэвч herring, -s = май, eel, -s = могой загас гэж VVсдэг Vгс ч байдаг.
•    яс Vндэс, оршин суугчдын нэр : Japanese, Swiss, Vietnamese
ox, child, brother гэсэн Vгс бол -(r)en тєгсгєл авна : ox - oxen, child - children, brother - brethren
Зарим нэр Vг Vндсээрээ єєрчлєгдєж олон тоо VVсгэдэг. Жишээлбэл : man - men, woman - women, foot - feet, tooth - teeth, goose - geese, mouse - mice, person -people, louse - lice
Санамж : man - тэй холбогдсон нэр Vгс олон тоон дээр : gentleman - gentlemen, Frenchman - Frenchmen гэх мэтээр хувирна.
Гэвч : German, -s; Roman, -s; Norman, -s гэх мэт Vгс шууд "-s" залгаснаар олон тоо болно.
Зарим нэг хийсвэр (Abstract) болон хам нэр (Collective) зєвхєн ганц тоонд байна. Жиш :
advice - зєвлєлгєє, business - ажил хэрэг, furniture - мебель, knowledge - мэдлэг, merchandise - эд бараа, progress - хєгжил дэвшил гэх мэт.
Санамж : Хоёроос дээш хэсэгтэй зVйлс зєвхєн олон тоонд байдаг : scissors - хайч, tongs - бахь, spectacles - нVдний шил , lungs - уушиг, trousers - ємд, scales - жин хэмжVVр,
These spectacles are strong. - Энэ нVдний шил бєх.
Анхаар! : Vйлийн эзэн олон тоонд байвал хувцас болон биеийн хэсгийн нэр олон тоонд байна.
They came in with their hats on their heads - Тэд орж ирэхдээ малгайтайгаа байсан.
III . Тийн ялгал (The case)
Нэрлэх (Normative) = (the, a, an)
Хамаатуулах (Genitive - угтвар Vгт хамаатуулах) =of (the, a, an)
Єгєх орших (Dative - угтвар Vгт єгєх орших) = to (the, a, an)
Заах (Accusative) = (the, a, an)
Англи хэлэнд угтвар Vгт хамаатуулахаас гадна мєн Саксоны хамаатуулах гэж байдаг ба энэ нь нэр Vгийн ганц тоонд 's, олон тоонд s' -ийг залгаж хэрэглэдэг. Хэрэглэх тохиолдолууд :
•    ХVн амьтанд хамаарагдах зVйлийн тухай ярихдаа : Jack's blue book. they boys' book
•    Эд зVйл болон цаг хугацаа, газар орон, тоо хэмжээний тухай ярихдаа : a week's holiday, a month's stay, a mile's walk, at arm's length, a stone's throw
•    Ярианы хэллэгт : for Heaven's sake - бVх гэгээн хутагтын тєлєє, for God's sake - бурхны тусын тулд, for goodness' sake - сайн сайхны тєлєє
Санамж : Хэрэв Саксоны хамаатуулахад house, shop, church, practice гэсэн Vгс байвал орхиж бичнэ.
I am at my uncle's (house). - Би эгчийндээ (гэрт) байна. at the doctor's (practice) - эмчийн дадлагад
Єгєх оршихын тийн ялгал нь Заахын тийн ялгалын ємнє байрлавал to - гVй орно.
ЄгVVлэгдэхVVн    ЄгVVлэхVVн    Єгєх орших    Заах   
We    gave    the beggar    a penny    Бид гуйлгачинд нэг пенни єгсєн
I    sent    you    some books    Би чамд хэдэн ном илгээсэн
Угтвар Vгт Єгєх оршихын тийн ялгал : Єгєх оршихын тийн ялгал нь Заахын тийн ялгалын дараа байрлавал to - тэй орно.
ЄгVVлэгдэхVVн    ЄгVVлэхVVн    Заах    Угтвар Vгт Є.о.тя
We    Gave    a penny     to the beggar
I    Sent    some books     to you(and not to him)
Єгєх оршихын тийн ялгал нь зарим Vйл Vг болон хавсрал нэрийн дараа Заахын тийн ялгалын ємнє to - тэй байдаг. Жишээлбэл :
english    mongolian    english    mongolian    english    mongolian
to add     -д нэмэх     to reply to    -д хариулах     cruel to     харгис зэрлэг
to listen to    чагнах, сонсох     to happen to    -д болох тохиолдох    just to     шударга
to declare, explain to    -д мэдэгдэх тайлбарлах    to say to    хэлэх, ярих     polite to     эелдэг, найрсаг
to mention to    дурдах сануулах     kind to    нєхєрсєг, эелдэг        
Єгєх оршихын тийн ялгал нь зєвхєн Заахын тийн ялгалын утга агуулж байгаа Vйл Vгэнд холбогддог. Гол хэрэглэдэг Vйл Vгс нь :
english    mongolian    english    mongolian    english    mongolian    english    mongolian
to give    єгєх    to bring    авчрах    to forgive    уучлах    to tell    хэлэх
to lend    зээлVVлэх    to take    -д аваачих    to cost     Vнэтэй байх    to write    бичих
to offer     санал тавих    to send    -д илгээх    to owe    єртэй байх     to sell    худалдах
to promise    амлах    to fetch    авчрах    to pay     тєлєх    to show    VзVVлэх
Санамж : Заахын тийн ялгал "it" - нь биеийн тєлєєний Vгийн Єгєх оршихын тийн ялгалын ємнє байрлана :
give it me - VVнийг надад єгєєч ; bring it us - VVнийг бидэнд авч ирээч